Nowe brzmienie art. 3942 §11 k.p.c. czyni możliwe, od 1 lipca 2023 r, złożenie zażalenia do innego składu sądu drugiej instancji na postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest wynagrodzenie biegłego. Chciałoby się powiedzieć: "Wreszcie!". Staraliśmy się o to ponad 4 lata.
W dniu 22 stycznia 2019 r., Polskie Towarzystwo Rzeczoznawców Majątkowych złożyło wniosek do Rzecznika Praw Obywatelskich z prośbą o interwencję w przedmiocie naruszania prawa do dwuinstancyjnego postępowania sądowego określonego w art. 45 ust. 1 i art. 176 ust. 1 Konstytucji RP w przypadku postępowań ubocznych dotyczących wynagrodzeń biegłych sądowych sporządzających opinie sądowe w sądach drugiej instancji. Sprawa została zarejestrowana pod numerem IV.511.62.2019.
W złożonym wniosku podnieśliśmy bardzo istotną dla biegłych kwestię dotyczącą braku środków odwoławczych na postanowienie Sądu drugiej instancji. Biegły sądowy przekazując sądowi sporządzoną opinię, składa na podstawie art. 288 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. kodeks postępowania cywilnego, wniosek w sprawie wynagrodzenia i zwrotu poniesionych wydatków koniecznych do sporządzenia opinii. Złożenie wniosku wynikającego z art. 288 KPC rozpoczyna postępowanie dodatkowe, prowadzone w związku z postępowaniem zasadniczym, a dotyczące wynagrodzenia biegłego, w którym biegły staje się stroną. Zgodnie z zasadą wynikającą z art. 363 ust. 1 KPC, orzeczenia sądu drugiej instancji stają się prawomocne od razu, gdyż nie służą od nich środki odwoławcze. W skierowanym do Rzecznika Praw Obywatelskich wniosku zwróciliśmy uwagę na fakt, że wobec tego postępowanie dodatkowe dotyczące wynagrodzenia biegłego i zwrotu poniesionych przez niego wydatków, koniecznych do sporządzenia opinii sądowej, staje się dla biegłego postępowaniem jednoinstancyjnym, co stoi w jawnej sprzeczności z zasadą dwuinstancyjności wynikającą z art. 176 ust. 1 Konstytucji. Dochodzi zatem do naruszenia prawa biegłego do sądu, które to prawo zostało określone w art. 45 ust. 1 Konstytucji.
W dniu 1 czerwca 2020 r. po wstępnym analizie wniosku PTRM przez Dział Prawa Cywilnego Biura Rzecznika, który wskazał, że Sąd często stosuje zasadę miarkowania min. w zasądzaniu o kosztach postępowania, w tym również w stosunku do wynagrodzenia biegłego, uzupełniliśmy złożony przez nas wniosek i ponowiliśmy prośbę o dalszą interwencję w sprawie. Zwróciliśmy uwagę, że zawarta w Art. 440. KC zasada miarkowania odszkodowania mówi o tym, że „W stosunkach między osobami fizycznymi zakres obowiązku naprawienia szkody może być stosownie do okoliczności ograniczony, jeżeli ze względu na stan majątkowy poszkodowanego lub osoby odpowiedzialnej za szkodę wymagają takiego ograniczenia zasady współżycia społecznego.” Ciężar miarkowania w każdym postępowaniu sądowym, czy to karnym, odszkodowawczym, czy egzekucyjnym a skutkujący również obniżeniem wynagrodzenia biegłego, winien spoczywać na Skarbie Państwa a nie na biegłym sądowym. Mając na uwadze powyższe, tym bardziej zmiana stosownych zapisów KC i KPC jest konieczna.
W maju 2023 r otrzymaliśmy odpowiedź od Rzecznika Praw Obywatelskich, w której wskazano, że w dniu 3 września 2021 r. Ministerstwo Sprawiedliwości złożyło propozycję zmian legislacyjnych, które zostały następnie skierowane do dalszych prac w Sejmie RP. Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy - Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw wpłynął do Sejmu w dniu 27 września 2022 r. a Ustawa została uchwalona przez Sejm RP w dniu 9 marca 2023 r . i podpisana przez Prezydenta RP w dniu 22 marca 2023 r. Ustawa nowelizująca została ogłoszona w dniu 31 marca 2023 r. W nowelizacji Ustawy szczególne znaczenie w kontekście złożonego wniosku przez PTRM ma treść art. 1 pkt 51 lit. b tiret drugie ustawy nowelizującej. Jego mocą do art. 3942 §11 k.p.c. dodano pkt 41, który do zakresu przedmiotowego spraw, w których możliwe jest złożenie zażalenia do innego składu sądu drugiej instancji na postanowienia tego sądu, dodaje także sprawy o „wynagrodzenie biegłego". W konsekwencji, treść art. 3942 §11 k.p.c. po zmianach otrzyma brzmienie: „Zażalenie do innego składu sądu drugiej instancji (tzw. zażalenie poziome) przysługuje także na postanowienia tego sądu, których przedmiotem jest (...) wynagrodzenie biegłego". Zgodnie z art. 31 ustawy nowelizującej ww. przepisy wejdą w życie po upływie 3 miesięcy od dnia ogłoszenia ustawy, co nastąpi w dniu 1 lipca 2023 r.
W załączeniu zamieszczamy skan pisma Pani Kamili Dołowskiej- Dyrektora Zespołu Prawa Cywilnego w biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, z dnia 08.05.2023 r. dziękując jednocześnie całemu Zespołowi za pracę i wnikliwą analizę wniosku złożonego przez Polskie Towarzystwo Rzeczoznawców Majątkowych.
